Увага! Старонка працуе ў тэставым рэжыме. Заўважаныя недакладнасці, калі ласка, дасылайце на movananova.by@gmail.com.
Слова | Прыклад выкарыстання |
---|---|
Кавярня (рус. кафе) | У кавярні было вольна — можна было абраць любы столік. |
Рэстаран / рэстарацыя | Света папрасіла каханага звадзіць яе ў рэстарацыю — і яны пайшлі ў “МакДональдс”. |
Піцэ́ры́я | Піцэрыю “Казачны замак” дужа любяць студэнты за нізкія кошты і смачную піцу. |
Бар | У бары сабралася вясёлая кампанія заўзятараў БАТЭ, каб разам паглядзець выступ любімай каманды. |
Сталовая / сталоўка (гутарк.), буфет | Алесь дужа любіў харчавацца ў сталоўцы, бо дзе яшчэ з’ясі боршч з мясам за такія грошы?! |
Чабурэчная | У будынку на вуліцы Валадарскага ў Менску, дзе цяпер месціцца “Чабурэчная”, 25 сакавіка 1918 года абвесцілі незалежнасць Беларускай Народнай Рэспублікі. |
Блінная, бульбя́ная | У “Бульбянай” можна пакаштаваць больш за 15 розных страваў з бульбы, адных дранікаў тут прапануюць шэсць відаў! |
Страўня, карчма | Страўня “Камяніца” — выдатнае месца, каб паказаць замежнікам беларускую народную кухню. |
Сне́данне / сняда́нак (рус. завтрак), снедаць | Успамін пра гатэльны сняданак знік ужо апоўдні. |
Абед, абедаць | Бізнесоўцы любяць вырашаць працоўныя пытанні падчас абеду. |
По́лудзень / падвячорак (рус. полдник), палу́днаваць | Турысты прыпыніліся ў маляўнічым месцы, каб папалуднаваць з відам на возера Свіцязь. |
Вячэра (рус. ужин), вячэраць | Мама адкрыла акно і стала гукаць дзяцей вячэраць. |
Падсілкавацца, перакусіць, перахапіць | Каб не марнаваць час на доўгі абед, кампанія спынілася падсілкавацца на запраўцы. |
Ба́рме́н, афіцыянт, бары́ста | Розніца між барменам і барыстам у тым, што апошні не працуе з алкаголем, а гатуе толькі каву і гарбату. |
Зерне кавы / кававае зерне | На рагу Міцкевіча і Сапегі адчынілася новая кавярня пад назваю “Кававае зерне”. |
Кава: чорная, з цукрам, без цукру, з малаком, з вяршкамі (рус. сливки), натуральная, распушчальная (рус. растворимая), эспрэса, амерыкана, капучына, ла́тэ | Барыста запытаў, ці рабіць кліенту каву з вяршкамі, кліент адказаў: “Так, налівайце з верхам!” |
Какава (жан. род), гарачы шакалад | У какаве, якую прынеслі Люсі, плавала здаровая зялёная муха, але Люся запярэчыла, што не замаўляла гарнір! |
Гарбата: чорная, зялёная, фруктовая, з мятай, язмінам (рус. жасмин), ядлоўцам / пад’ельнікам (рус. можжевельник), лімонам, ліставая, у пакеціках. Гарбата – з зёлак, чай – з аднайменнай расліны, але ў гутарковай мове “гарбата” часта ўжываецца ў абодвух выпадках. Як, зрэшты, і “чай”. | Афіцыянтка спыталася Змітра, чорную ці зялёную гарбату ён будзе, а хлопец адказаў: “Бел-чырвона-белую!” |
Напой / пітво / напітак | Чакаючы асноўную страву, кожны замовіў сабе па напоі. |
Вада: без газу / негазаваная, з газам/ газаваная, з лёдам, без лёду, мінеральная, пітна́я (рус. питьевая) | Негазаванай вады ў кавярні не было, і Мікіту давялося доўга боўтаць відэльцам у шклянцы, каб выпусціць шкодныя бурбалкі. |
Сок: яблычны, журавінавы / морс, бярозавы / бярозавік | Беларускі бярозавік лічыцца вельмі карысным для здароўя і за акіянам прадаецца за вялікія грошы! |
Гарэлка, віно, піва, квас | Старыя людзі кажуць, што ў гарэлцы можна знайсці сваю смерць. |
Прысма́кі / ласу́нкі (рус. лакомство): пе́чыва / пячэнне, пернік (рус. пряник), пірожнае, марозіва / марожанае, торт, пірог, цукеркі (рус. конфеты), варэнне / сочыва | Улюбёным прысмакам Валі было марозіва з кляновым сіропам. Сочыва з чарніц і смачнае, і карыснае — дапамагае захоўваць добры зрок. |
УВАГА!
Страва (гатаваная ежа) — рус. блюдо
Паўмісак (посуд) — рус. блюдо
Слова | Прыклад выкарыстання |
---|---|
Страва: першая, другая / асноўная, трэцяя | У выбары другой стравы Якуб не быў арыгінальны і замовіў дранікі. |
Мяса: свініна, я́лавічына (рус. говядина), цяляціна, бараніна, курыца, качка | Ялавічына нашмат карыснейшая за свініну, бо не мае тлушчу. |
Рыба: селядзе́ц, фаршырава́ны шчупак (рус щука), смажаны (рус. жареный) карп | У Нясвіжскім замку на святы заўжды падавалі фаршыраванага шчупака. |
Гарнір: бульба печаная, вараная, смажаная; ва́раны рыс, ту́шаная гародніна (рус. овощи), пражаныя (рус. жареные) бабы́ | Каб не есці зашмат смажанага, у сям’і аддавалі перавагу тушанай гародніне. |
Салата / салат – расліна і гатовая страва | Замест брынзы ў грэцкую салату ў кавярні паклалі сыр сулугуні. |
Закускі: вяндлі́на (рус. ветчина), сыравэнджаная (рус. сырокопченая) каўбаса / кілбаса, маласольныя гуркі, квашаная капуста, фаршырава́ныя яйкі | Квашаная капуста з журавінамі — традыцыйная беларуская закуска пад крамбамбулю. |
Замова / заказ | Кліенты былі гатовыя зрабіць замову і жэстам рукі паклікалі афіцыянта. |
Замовіць / зарэзерваваць столік, вольны / свабодны, заня́ты столік | Галя патэлефанавала ў кавярню і зарэзервавала столік на сёмую вечара на дваіх у зале для курцоў. |
Прыборы: відэлец (рус. вилка), нож, лыжка, лыжачка | Чакаючы гасцей, гаспадары вырашылі прыхаваць срэбраныя лыжачкі. |
Посуд: талерка, сподачак (рус. блюдце), кубак, кубачак / філіжанка (для кавы), келіх (для віна), куфаль / кухаль (для піва), чарка (для гарэлкі), шклянка (для вады, соку) | За сяброўскай бяседай кампанія замовіла ўжо па сёмым кухлі піва. |
Соль, воцат (рус. уксус), перац, алей (рус. растительное масло), цукар | Прынесеную салату Марта прыправіла аліўкавым алеем, які стаяў на стале. |
Абру́с (рус. скатерть), сурвэтка (рус. салфетка) | Абрус падаўся кліентам брудным – і яны папрасілі памяняць яго на свежы. |
Разлічыць / прынесці рахунак (рус. счет) | Калі прынеслі рахунак, у Янкі валасы на галаве ўсталі дыбарам! |
Рэшта (рус. сдача) | Вячэра дужа спадабалася кліентам, і яны пакінулі рэшту афіцыянту. |
Гасцінец / гасцінчык (рус. чаевые) | Янка заўсёды пакідаў гасцінчык афіцыянту за добрае абслугоўванне. |
Увага! Запаўняйце тэсты выключна з беларускай раскладкі клавіятуры (за выключэннем рускіх словаў)! Вялікія і малыя літары значэння не маюць. Калі вы ведаеце некалькі правільных адказаў, напішыце толькі адзін з іх.
Пусты радок не залічваецца: калі слова, на вашую думку, напісана правільна, перапішыце яго ў поле для адказу
Падваенне і падаўжэнне
Падваенне зычных гукаў адбываецца на сутыку марфем: прыстаўкi i кораня, кораня i суфiкса або суфікса і постфікса. На пісьме яно перадаецца дзвюма лiтарамi: ад-даць, бяз-зубы, асен-нi, насцен-ны, камен-ны. У дзеяслове раз_злавац-ца, нарыклад, два выпадкі падваення: зз (з ад прыстаўкі і з ад кораня), а таксама цц (з суфікса і з постфікса). Аднак з гэтага правіла існуюць выключэнні. Перадусім гэта словы расада і расаднік, якія абазначаюць маладыя расліны і пітомнік для іх. Паводле правілаў тут павінна быць падваенне, бо словы складаюцца з прыстаўкі рас-, якая заканчваецца на с, і кораня сад, які пачынаецца з с. Але ў гэтых словах адбылося так званае сцягненне, у выніку якога застаўся толькі адзін с. А вось ужо слова рассаджваць – то бок, садзіць на розныя месцы – і ўтвораны ад яго назоўнік рассаднік са значэннем ‘крыніца для чаго-небудзь’ мы будзем пісаць паводле правіла з дзвюма с. Адна с вымаўляецца і пішацца таксама ў словах расол і расольнік, пры ўтварэнні якіх супалі (сцягнуліся) канцавая с прыстаўкі і пачатковая с кораня. Адна с засталася таксама ў выключэнні ростань, утворанага ад прыстаўкі рос- і кораня стан. Цікава, што роднасныя да яго словы расстанне і расставанне падваенне захавалі.
Падваенне часта блытаюць з падаўжэннем. Аднак гэта розныя з’явы. Падваенне — гэта марфалагічная з’ява, характэрная не толькі для нашай мовы, але, напрыклад, і для расейскай. А вось падаўжэнне – гэта фанетычная з’ява, якая лічыцца адметнай рысай беларускай мовы. Яно ўзнікла ў выніку гістарычных фанетычных зменаў, а менавіта падзення рэдукаваных на месцы спалучэння “мяккі зычны + j” у пазіцыі паміж галоснымі. У нашай мове сёння могуць падаўжацца не ўсе зычныя, а толькі ж, з, дз, л, н, с, ц, ч, ш: бездарожжа, маззю, стагоддзе, раздолле, насенне, калоссе, багацце, сучча, зацішша. Звярніце ўвагу на тое, што пры адсутнасці галосных з абодвух бакоў спалучэння “мяккі зычны + j” падаўжэнне не адбываецца: радасцю, васьмю.
Падаўжэнне часцей за ўсё адбываецца ў наступных словах і формах:
Ва ўласных назвах славянскага паходжання або старых запазычаннях падаўжэнне таксама адбываецца: Наталля, Таццяна (але паралельна вядомыя і народныя формы Наталя, Тацяна), Зарэчча, Залессе. Выключэнне складаюць імёны Ілья, Ульян, Ульяна, Емяльян, Касьян, Юльян, Юльяна (у народнай мове таксама сустракаюцца з падаўжэннем і без: Ілля, Улляна, Юляна, Юлляна) , а таксама вытворныя ад іх.
У словах iншамоўнага паходжання падаўжэнне звычайна не адлюстроўваецца: метал, граматыка, алея, калона, каса, Ала, Іна, Адэса. Традыцыйна вылучаецца невялікая група іншамоўных словаў, якія ў нашай мове пішуцца з падаўжэннем: ванна, манна, панна, Ганна, Жанна, Мекка і інш. Звярніце ўвагу, што калі пры ўтварэнні памяншальнай або фамільярнай формы да ўласнага імені дадаецца суфікс –к-, то пішацца адна літара: Ганка, Жанка. А вось у памяншальна-ласкальных формах з суфіксам –ачк- захоўваюцца дзве літары: Ганначка, Жанначка.
Калі ж у іншамоўным слове аднолькавыя літары сустракаюцца на сутыку марфем, то гэта ўжо марфалагічная з’ява падваення, якое захоўваецца на пісьме: сюррэалізм, транссексуал. Гэты ж прынцып прымяняецца і да складаных словаў: паліттэхнолаг, омметр.
Увага! Запаўняйце тэсты выключна з беларускай раскладкі клавіятуры (за выключэннем рускіх словаў)! Вялікія і малыя літары значэння не маюць. Калі вы ведаеце некалькі правільных адказаў, напішыце толькі адзін з іх.
Пусты радок не залічваецца: калі слова, на вашую думку, напісана правільна, перапішыце яго ў поле для адказу